De route per nieuw wetsartikel: van juridische analyse naar inschatting van de impact
In maart 2023 werd de aangescherpte, definitieve Tweede Kamer-versie van het wetsvoorstel voor de Boeken 1 tot en met 6 van het nieuwe Wetboek van Strafvordering wereldkundig. Op 1 april 2029 starten we met werken met het nieuwe wetboek. De dagvaarding, 'artikel-12 procedure', '187d-belangen' en pro-formazittingen zwaaien we uit, net als archaïsche woorden als 'onverwijld' en 'richtig'. Tegelijk verwelkomen we een overzichtelijke nummering, waarbij artikelen als 126zpa niet langer hun thuis vinden. We onthalen nieuwe bevoegdheden tot opsporing, de 'procesinleiding', een landelijke bevoegdheid voor de officier en een verruiming van een aantal toepassingstermijnen binnen het opsporingsonderzoek.
We bewegen naar voren. Zowel voor als achter de schermen wordt toegewerkt naar een zo voorspoedig mogelijke overgang in 2029. Een belangrijk onderdeel daarvan is het maken van een inschatting van de impact van de wetswijzigingen op het OM. Bijvoorbeeld het opnemen van een wettelijke termijn waarbinnen de officier van justitie moet beslissen op een klacht over niet-opsporen, heeft gevolgen voor de inrichting van de werkprocessen, de informatievoorziening (IV) en de opleidingen. Maar hoe ziet die route van wettekst naar inschatting van de impact er eigenlijk uit? Met dit artikel willen wij jullie daar een inkijkje in geven.
Juridische verschillen
De eerste stap is het vaststellen van de juridische verschillen tussen de wetsartikelen. Als indeling worden de OM-werkprocessen gehanteerd. Per werkproces wordt bepaald welke artikelen binnen het bereik vallen. Vervolgens worden de juridische verschillen tussen die artikelen van het Wetboek van Strafvordering en het nieuwe Wetboek van Strafvordering bepaald, geanalyseerd en vastgelegd. Deze stap resulteert per werkproces in een rapport met een uitgebreide juridische analyse, een lijst met unieke, gecategoriseerde wijzigingen en een samenvatting van de opvallendste resultaten.
Sybren Dekker
Business Analist
Veerle van de Wetering
Sr. Juridisch medewerker
"Samen van wet naar uitvoeringspraktijk"
Inschatting van de impact
Vervolgens worden deskundigen uit verschillende disciplines van binnen en buiten het OM gevraagd om een eerste inschatting van de impact te maken op hun expertisegebied. Zij maken die inschatting per afzonderlijke wijziging op artikel(lid)niveau. De betrokken disciplines zijn IVOM voor het IV-landschap, het PI-team en proceskringen voor de werkprocessen en de praktijk, het team Regie & Impact voor de werklasteffecten, Beleid & Strategie voor de OM-beleidsregels, SSR voor de opleidingen en de ketenpartners voor de impact op de ketenkoppelvlakken.
Wijziging in de praktijk
Voor het grootste deel van de wijzigingen kunnen de disciplines onafhankelijk van elkaar een inschatting maken van de impact voor het OM. De resultaten hiervan worden met elkaar vergeleken om een gezamenlijke lijst vast te stellen met wetsartikelen waarbij impact wordt verwacht. Vervolgens wordt deze lijst aan de betreffende proceskring voorgelegd met de vraag wat de wijziging voor de praktijk betekent. Daarbij kan de proceskring bijvoorbeeld aangeven dat de impact op de praktijk afhangt van de IV-inrichting. Om terug te keren naar het eerder genoemde voorbeeld: de officier moet straks volgens de wet binnen zes weken een bepaalde beslissing nemen. Hierbij hangt de impact af van de mate van automatisering. Als het monitoren van de termijnen automatisch gaat, is de impact aanzienlijk kleiner dan wanneer de termijnen handmatig moeten worden bijgehouden. Hiervoor moeten de collega's van IVOM en de proceskring dus samen optrekken. Er zijn echter ook gevallen waarin de impactinschatting complexer is en er afstemming met meer disciplines nodig is om tot zo’n inschatting te komen. In gezamenlijkheid wordt telkens vastgesteld voor welke wijzigingen integrale afstemming nodig is. Zo resulteert deze fase per OM-werkproces in een lijst van wetsartikelen waarbij – over de gehele linie gemeten – impact wordt verwacht. Op die manier wordt inzichtelijk waar zich de grootste en meest complexe wijzigingen voordoen zodat er een prioritering kan worden aangebracht en op tijd met de voorbereidingen kan worden gestart.
Het was aan het proces 'Slachtofferrechten' om het voortouw te nemen in de omschreven werkwijze. Inmiddels heeft de integrale impactanalyse ook voor 'Intake' plaatsgevonden. De komende tijd zullen de andere processen volgen.