Het nieuwe Wetboek van Strafvordering: De parlementaire behandeling door de Tweede Kamer
Verzachtende omstandigheden
Door: Jolanda de Klerk Senior onderzoeker
Op 1 april 2025 was het dan zover: met een ruime meerderheid werd het wetsvoorstel voor het nieuwe Wetboek van Strafvordering aangenomen door de Tweede Kamer. Vijf wetgevingsoverleggen en een plenaire behandeling gingen hieraan vooraf, waarbij Kamerleden in debat gingen met de Staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken en de Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel. Hoe ging dat nou eigenlijk, zo’n groot wetsvoorstel door de Tweede Kamer loodsen?
Zorgvuldige behandeling
In de politiek kan het er nog wel eens fel aan toegaan. Soms lijkt de inhoud geheel plaats te maken voor sneren, verwijten en elkaar vliegen afvangen.
De parlementaire behandeling van het nieuwe Wetboek van Strafvordering laat zien hoe het ook kan. De Kamerleden hebben zich goed laten voorlichten (onder meer door colleges van een viertal universiteiten) en zijn hierdoor in staat zich te focussen op een aantal thema’s. En dat is hard nodig voor een nieuw wetboek met meer dan 1200 wetsartikelen.
Soms is de toon van de debatten kritisch of scherp, maar nooit slaat de vlam echt in de pan. Bovenal zijn de debatten inhoudelijk, zo constateren ook de Kamerleden tevreden.
Om Van Nispen (SP) te quoten: “We kunnen het dus wel met elkaar: niet alleen bezig zijn met de waan van de dag, maar wetten zorgvuldig behandelen en de tijd ervoor nemen die nodig is.”
Alsof hij het zelf niet helemaal kan geloven.
Per overleg waren gemiddeld zo’n zeven Kamerleden aanwezig, met als vaste kern: Ulysse Ellian (VVD), Willem Koops (NSC), Songül Mutluer (GL-PvdA), Michiel van Nispen (SP) en Joost Sneller (D66). Ook een aantal keer aanwezig was Emiel van Dijk. Deze PVV’er geniet inmiddels enige dubieuze bekendheid door zijn voorstel om acht personen in één gevangeniscel te stoppen, al dan niet staande slapend.
Historisch moment
Uiteindelijk werd er zo’n 30 uur vergaderd over het nieuwe wetboek.
De sfeer is ontspannen en er wordt gelachen. Ellian wil dit nog wel even rechtzetten. “Ik hoop dat de mensen die later terugkijken naar deze wetsbehandeling zullen denken: de Kamer nam, op een enkel incidentje na, deze wetsbehandeling uitermate serieus.”
Met dat laatste zit het wel goed. Met name de vaste kern Kamerleden toont grote betrokkenheid. Door diverse leden wordt benadrukt dat het een historisch moment betreft en het is een groot voorrecht om aan dit wetgevingsproces deel te nemen, een eer zelfs.
"Ik hoop dat de mensen die later terugkijken naar deze wetsbehandeling zullen denken: de Kamer nam, op een enkel incidentje na, deze wetsbehandeling uitermate serieus.”
‘Big gun’
Wacht even, is het nu echt het strafprocesrecht dat deze politici mild stemt?
Het antwoord lijkt, op de voor ons vertrouwde wijze, toch gewoon weer van de zijde van de Hoge Raad te komen. Of, zoals Sneller het verwoordt: de “big gun”. Het geheime wapen van de bewindslieden is namelijk niemand minder dan Geert Knigge. Hij is benoemd als regeringscommissaris om de bewindslieden te adviseren tijdens de parlementaire behandeling en hij mag ook namens hen het woord voeren tijdens de debatten. Zodra het gaat om wetssystematische aspecten of een extra benodigde toelichting op de huidige strafvorderlijke praktijk krijgt professor Knigge het woord.
Er wordt wel gezegd: never meet your heroes. In dit geval klopt dat niet. De Kamerleden lijken eerder starstruck door de aanwezigheid van Knigge. Met name kamerlid Koops, oud-strafrechtadvocaat, is in de zevende hemel. “Ik vind het dus heel fijn dat u er bent, meneer Knigge.” Al vindt hij het ook spannend. Hij zal zijn vragen respectvol stellen, omdat je volgens hem duidelijk kan merken dat er in het wetboek een levenslange loopbaan in het strafrecht verwerkt is. Hij gaat “meneer Knigge” zeker een technische vraag stellen, “gewoon om u erover te horen.”
Aan het einde van de rit is er slechts één reactie van Knigge die Koops niet heeft kunnen overtuigen. Lachend zegt Koops: “Het is heel gek om dat te zeggen tegen een persoon die dat andersom regelmatig over mijn eigen cassatiemiddelen heeft gezegd”.
Ook andere Kamerleden lijken er plezier aan te ontlenen als hun betoog juridisch wordt afgeserveerd door Knigge. Sneller vindt de koekjes van eigen deeg uitstekend smaken. Ook laat hij zich graag de oren wassen. Ellian wil vervolgens niet achterblijven. Hij heeft een amendement ingediend en waarschijnlijk gaat de regeringscommissaris hem óók de oren wassen!
Amendementen
Dankzij het gastoptreden van Knigge kan het debat worden bijgestuurd en wordt het niet al te gek met de amendementen, die een wetsvoorstel en de uitvoering daarvan behoorlijk kunnen verstoren. Uiteindelijk worden er zestien amendementen aangenomen. Het gaat onder andere om een amendement met als doel de huidige regeling te behouden dat de verdachte in beginsel niet bij het getuigenverhoor door de rechter-commissaris aanwezig is. En daar zijn we als OM blij mee.
Alle amendementen van Koops zijn overigens verworpen. Ook daar kunnen we tevreden mee zijn. Zo wilde hij de termijn voor het instellen van hoger beroep verlengen van twee weken naar drie maanden. Volgens Koops laat de praktijk zien dat de termijn vaak te kort is, ook voor de officier van justitie, om een weloverwogen keuze te maken over het al dan niet instellen van een rechtsmiddel. De verzetstermijn bij strafbeschikkingen wil Koops daarom graag ook verlengd zien. Het belang van de doorlooptijden zal de voornaamste reden zijn dat deze amendementen het niet gered hebben. Maar het kan ook zijn dat Koops in een van zijn betogen iets te openhartig is geweest. Zo zegt hij namelijk over het indienen van onderzoekswensen: “Misschien heb ik gewoon te lang meegelopen in strafzaken en is het zo dat ik mij mopperend en schoorvoetend wel degelijk aan die termijn zou weten te houden.” En: “We moeten hierbij niet vergeten dat iedereen zich altijd nét aan een termijn weet te houden. Aan het eind van de laatste week wordt het ding ingeleverd. Dat is altijd zo.” Ah, goed om te weten. Hiermee lijkt Koops zichzelf dus in de voet te schieten. Daar was dan geen big gun voor nodig.
Wil je meer weten over de aangenomen amendementen? Zie dit bericht op intranet.