Parketten over het pionieren met de Innovatiewetpilots
Ruim een half jaar geleden gingen de eerste Innovatiewetpilots van start en inmiddels zijn we benieuwd hoe de nieuwe juridische mogelijkheden en bevoegdheden uitpakken in de praktijk. Dat is namelijk het doel van de Innovatiewet: vooruitlopend op de invoering van het nieuwe Wetboek van Strafvordering onderdelen uit de nieuwe wetgeving beproeven. In de voorbereidingsfase hebben verschillende projectmedewerkers en experts op de parketten onder leiding van Mirjam Pastoor (projectleider Innovatiewet) gewerkt aan het lokaal opzetten van de Innovatiewetpilots. We vroegen een aantal collega’s naar hun ervaringen met de pilots op hun parket: Annelies van Loon en Amber Voss trekken de kar van de pilot Audiovisuele registratie (AVR) in Noord-Holland, Christa de Pagter is al vanaf het prille begin als projectmanager betrokken bij de pilot Mediation in Zeeland-West-Brabant (ZWB) en Koen Hermans was bij de opstartfase als coördinator van het parket Den Haag betrokken bij de landelijke pilot Gegevens na inbeslagname.
Wat is de uitdaging bij de pilot Gegevens na inbeslagname?
Koen Hermans is vanaf maart 2022 aangehaakt bij de pilot Gegevens na inbeslagname. "Toen nog in de hoedanigheid van Haags coördinerend Cyber officier van justitie (OvJ). Inmiddels hebben we in Den Haag een nieuwe coördinerend Cyber OvJ, Georges van den Eshof, en mag ik vanuit mijn portefeuille als landelijk OvJ Cybercrime meekijken. Bij de start van de pilot was ik vooral benieuwd naar hoeveel gebruik er van de nieuwe bevoegdheden zou worden gemaakt. Met name omdat een deel in feite ziet op de netwerkzoeking – iets dat tot dan toe ook mogelijk was – maar dan vanaf een andere locatie dan de doorzoeking. Om awareness te creëren is er samen met het kabinet RC net na de inwerkingtreding een bijeenkomst georganiseerd voor rechter-commissarissen, officieren van justitie en secretarissen, waarbij uitleg werd gegeven over de nieuwe wetsartikelen. Een grote uitdaging is het vertalen van wat je wil naar goede vorderingen. Het is van belang dat daarbij ook de BOB-administratie wordt meegenomen. Verder zie ik zeker voordelen in de praktijk omdat de nieuwe wetsartikelen voorzien in een behoefte die al meerdere jaren bestond vanuit diezelfde praktijk, met name waar een en ander zag op het verkrijgen van bewijsmateriaal buiten de netwerkzoeking."
Een grote uitdaging is het vertalen van wat je wil in goede vorderingen. Het is van belang dat daarbij ook de BOB administratie wordt meegenomen.
Koen Hermans
Landelijk Officier van Justitie Cybercrime
Koen Hermans
Landelijk Officier van Justitie Cybercrime
Een grote uitdaging is het vertalen van wat je wil in goede vorderingen. Het is van belang dat daarbij ook de BOB administratie wordt meegenomen.
Wat is er in het dagelijkse werk op jullie parket veranderd door de nieuwe wetgeving? "De verandering zit hem vooral in de vragen van collega’s over de toepassing van deze wet, alsook op de vorderingen die door de BOB-administratie dienen te worden opgesteld. De collega’s die er gebruik van maakten waren overwegend positief. Zoals gezegd, gaat het hier om een blik aan bevoegdheden waaraan de praktijk behoefte had."
Hoe is de samenwerking met de ketenpartners in deze pilot? "Die samenwerking verloopt goed waarbij wel verschillen van inzicht bleken te zijn over de wijze waarop bepaalde zaken dienden te worden ingericht. Wellicht dat bij een volgende pilot de ketenpartners en BOB-administratie in een (nog) eerder stadium kunnen worden meegenomen. Dat gezegd hebbende, denk ik overigens niet dat je alles op voorhand kunt voorzien."
Mediation parket Zeeland-West-Brabant: een nieuwe afdoening bij zware verkeersdelicten?
De wetsartikelen 571 t/m 574 Wetboek van Strafvordering bieden een nieuwe afdoeningsmodaliteit: in geval van een geslaagde mediation op het moment dat de zaak al aanhangig is gemaakt, kan de rechter een 'verklaring van einde zaak' uitspreken, indien hij van oordeel is dat de zaak zonder verdere inhoudelijke behandeling kan worden beëindigd. Voorwaarde is dat de officier van justitie, de verdachte en advocaat zich hier niet tegen verzetten. De wet biedt de mogelijkheid om voorwaarden te verbinden aan de verklaring van einde zaak. Te denken valt aan bijvoorbeeld afspraken over het voldoen van de schade. In Zeeland-West-Brabant (ZWB) worden deze artikelen beproeft in strafzaken met ernstige verkeersdelicten, namelijk bij zaken waar dood en letsel door schuld (artikel 6 Wegenverkeerswet) of gevaar en hinder (artikel 5 Wegenverkeerswet) ten laste wordt gelegd. Deze ernstige verkeersdelicten vormen een eigen geringe en specifieke zaaksstroom. Daarnaast draait in Oost-Nederland de pilot Mediation met heel andere zaken, namelijk misdrijven gepleegd door minderjarigen die zijn gedagvaard voor de kinderrechter. Christa de Pagter van het parket ZWB nam vanaf het begin deel aan een projectgroep die aan de slag ging met de voorbereidingen voor de pilot Mediation. "In ZWB hebben wij ervoor gekozen om samen met de rechtbank op te trekken in deze pilot, waarbij uiteraard iedere organisatie zijn eigen rol en verantwoordelijkheid vervult. De projectgroep bestaat naast mijzelf, als officier van justitie met portefeuille verkeer, en een rechter verder uit: een politieagent van team Verkeer, een slachtoffercoördinator, een advocaat en een collega van het Mediation Bureau." Hoe werkt mediation in dit soort zaken? Christa: "Bij ernstige verkeersdelicten gaat het mediationgesprek vooral over de wederzijdse beleving van het ongeval. In zaken waar de mate van schuld ernstiger is, maakt de officier van justitie in overleg met de beoordelaar een afweging om mediation wel of niet te proberen. Het onderwerp van de afhandeling van de schade is zelden onderwerp tijdens de mediationgesprekken. Dat heeft te maken met de complexiteit van de schade in dit type zaken en wordt doorgaans civielrechtelijk afgehandeld." De praktijk blijkt weerbarstig als het gaat om mediation bij verkeersdelicten met zwaar lichamelijk letsel of met dodelijke afloop. "Wat doe je als sprake is van een geslaagde mediation en de eerste zitting nog niet heeft plaatsgevonden? Ga je daar wel mee naar zitting? Of besluit je toch om te seponeren, omdat er geen verdere doelen meer zijn na te streven met de voortzetting van de vervolging? Dat hangt af van de zaak, de concrete feiten en de omstandigheden. De officier die met de zaak op zitting staat, maakt de afweging of een verklaring ‘einde zaak’ passend is. Dat is tot op heden in veel zaken niet passend gevonden. Beslissend bij de afweging is de mate van schuld, de ernst van de gedragingen, de houding van een verdachte, de documentatie en bijvoorbeeld het verloop van de zaak."
Christa de Pagter
Officier van Justitie parket Zeeland-West-Brabant
"Dat een verdachte en slachtoffer met elkaar in gesprek zijn geweest, is mooi. Beiden moeten nog verder met hun leven en een gesprek daarbij kan zeker helpen, maar daar staat niet zonder meer een verklaring 'einde zaak' tegenover."
"Niet iedereen is onverdeeld enthousiast over deze afdoeningsmodaliteit. Een collega merkte op: "Staat een mediationgesprek gelijk aan een taakstraf van 120 uur en een ontzegging van de rijbevoegdheid van 6 maanden onvoorwaardelijk bij zwaar lichamelijk letsel?". Een situatie die zich in enkele zaken voordeed, is dat de verdachte zelf contact had opgenomen met het slachtoffer of de nabestaanden. Na goed contact was er geen behoefte meer aan mediation. Een verklaring 'einde zaak' kan daar niet worden uitgesproken, want er is geen 'mediation'. Zo zijn er nog enkele voorbeelden te noemen, zoals die waarbij het slachtoffer zeer ernstig letsel heeft opgelopen door het ongeval en nog steeds aan het revalideren is. Mediation heeft plaatsgevonden, maar de verzekeringsmaatschappij heeft aangegeven de beslissing van de rechtbank over de schuldvraag te willen afwachten." Een voordeel, twee kritische gedachtes De pilot zorgt in ieder geval voor meer aandacht voor mediation in deze zaaksstroom. In enkele zaken heeft het tot een sepot geleid, omdat de verhouding tussen verdachte en de benadeelden is geregeld. De tijd zal het leren of de toepassing van deze artikelen juridische verharding in de rechtszaal voorkomt en het systeem van de rechtspraak minder wordt belast. Niet alleen tijdens het onderzoek, maar ook op zitting is het zoeken: wanneer komt mediation aan de orde? Christa: "Enigszins sceptisch ben ik wel. Vooralsnog vergt het behoorlijk wat inspanning van het OM. Daarnaast gaan de doorlooptijden er zeker niet op vooruit als mediation pas voor het eerst op zitting ter sprake komt. Als betrokkenen toch met elkaar in gesprek willen, volgt nog minimaal één zitting. Ik vraag mij af of dit uiteindelijk in verhouding staat tot de bedoeling van de wetgever."
Ketenpartners en ICT in de pilot AVR
De pilot AVR bij parket Noord-Holland ging 1 november 2022 van start. In deze pilot wordt getest of opnamen als zelfstandig bewijsmiddel kunnen worden gezien. De pilot heeft betrekking op audiovisuele opnamen van verdachtenverhoren door opsporingsambtenaren, camerabeelden en opnamen van de terechtzitting. De scope in deze pilot is beperkt tot de zaaksstroom 'overvallen'. Annelies van Loon en Amber Voss zijn sinds oktober 2022 betrokken bij de uitvoering van de werkzaamheden. Welke aanpak hanteer je voor een overval die binnen de pilot valt? Amber: "Allereerst moeten de beelden worden binnengehaald en verspreid. De beelden moeten worden bekeken en vergeleken met het proces-verbaal. Knelpunten die de politie tegenkomt worden besproken. In een nieuwe zaak wordt bekeken of deze binnen de pilot valt. Vervolgens informeren we de ketenpartners en collega’s. In het kader van de verspreiding van de beelden is de communicatie met rechter-commissaris, de raadkamer, de rechtbank en raadslieden belangrijk: zij moeten goed geïnformeerd worden over de pilot." Positieve samenwerking met ketenpartners De samenwerking met de ketenpartner lijkt prima te verlopen. Annelies: "Het politieteam waar het parket Noord-Holland mee samenwerkt (politie Alkmaar) is zeer betrokken bij de pilot, maakt goede verkorte processen-verbaal, verstrekt de beelden op tijd en houdt ons goed op de hoogte over bijvoorbeeld nieuwe zaken, ontwikkelingen in pilot zaken. Als er in de keten vragen zijn vanuit de rechtspraak dan weten alle onderdelen onze projectleider Marjon Lips te vinden. Verder is het positief dat 'preventieven' goede ondersteuning verleent bij het verstrekken van de beelden aan de verschillende rechtbankonderdelen en raadslieden."
Verwachtingen en uitdagingen Er zijn tot nu toe vier AVR onderzoeken in Noord-Holland en alle zaken bevinden zich op dit moment nog in het VH-traject. Amber: "We hadden verwacht dat ICT een uitdaging zou worden en dat is inderdaad uitgekomen, bijvoorbeeld bij het verspreiden van beelden via Secure Transfer. Daarnaast is het in het begin soms lastig in te schatten of een zaak zich leent voor de pilot (wel of niet uitgebreid verklaren, wel of niet camerabeelden beschikbaar) en krijgen we vragen van de rechtbank over in de praktijk gemaakte keuzes. Bijvoorbeeld als in een aangemelde pilotzaak vanwege tactische overwegingen een verhoor soms toch niet verkort wordt uitgewerkt."
Hoe nu verder?
Uit alle ervaringen komt duidelijk naar voren dat het soms flink pionieren is binnen de pilots en dat er tijdens het werkproces een aantal knelpunten is opgelost. Dat niet alles gladjes verloopt, lijkt inherent te zijn aan een pilot waarbij de letter van de wet in de praktijk zijn nut al dan niet moet bewijzen. Heel positief is, dat in bovengenoemde pilots de samenwerking met de ketenpartners goed verloopt en dat als er vragen zijn men elkaar weet te vinden. De intensieve voorbereiding in de strafrechtketen lijkt op dat vlak zijn vruchten af te werpen. Het toetsen van de nieuwe mogelijkheden en bevoegdheden uit de Innovatiewet loopt door tot oktober 2024. Op dit moment werken we aan de periodieke evaluaties van alle pilots die waardevolle informatie moeten opleveren over onder andere de efficiëntie en effectiviteit van de nieuwe wetgeving. In de volgende nieuwsbrief besteden we hier aandacht aan.